Ontgravingshal in miniatuur helpt bij voorbereiden en voorlichten

3 juli 2023

Op het eerste gezicht lijkt het wel speelgoed: de miniatuurversie van de ontgravingshal, waar straks de bodemsanering van het voormalige EMK-terrein gaat plaatsvinden. Er staan shovels, kiepwagens en graafmachines – allemaal in een schaal van 1 op 50. Maar dit schaalmodel is niet om mee te spelen: het helpt de aannemer om de sanering eerst ‘droog’ de logistiek en communicatie te oefenen. En om geïnteresseerden uit te leggen hoe de werkzaamheden er straks uit komen te zien. Een soort ‘virtual reality’ waarmee het een stuk tastbaarder wordt dan alleen op papier.

De maquette van de hal is 3 meter lang en 1 meter breed. Daarmee is ‘ie 50 keer kleiner dan de echte hal waar de sanering van het voormalige EMK-terrein gaat plaatsvinden. Toch geeft de miniatuurversie een goed beeld van de situatie tijdens de sanering.

‘Het schaalmodel laat goed zien dat de hal uit 2 delen bestaat’, vertelt Marco Endert. Hij is omgevingsmanager en veiligheidskundige namens aannemer Dura Vermeer en legt uit: ‘Er is een ontgravingsdeel en een luchtsluis. De luchtsluis is er om emissie  tegen te gaan en stankoverlast voor de omgeving te beperken. Tijdens de ontgraving gaan we namelijk onder andere naftaleen tegenkomen: een stof die een onaangename geur verspreidt. De stankoverlast is hinderlijk, maar in lage concentraties gelukkig niet schadelijk. De geur ken je misschien wel van de mottenballen van vroeger. Daar was naftaleen het hoofdbestanddeel van.’

Hoe is deze stof eigenlijk op de Stormpolderdijk terechtgekomen? ‘Tot 1970 stond er hier een steenkoolteerfabriek. Naftaleen is een belangrijk bestanddeel van koolteer’, licht hij toe.

3D-printer

Het schaalmodel helpt Marco Endert en zijn collega’s om de saneringswerkzaamheden goed voor te bereiden en het werk veilig kan gebeuren. ‘Met deze kleine versie van de hal, de kranen en containers op schaal oefenen we scenario’s, een soort ‘serious game’. We kunnen straks voor vragen komen te staan waarbij je snel moet handelen. Wat doe je bijvoorbeeld als de luchtkwaliteit in de hal opeens verslechtert? Zo’n situatie spelen we in het klein na.’

In en om de maquette is gedacht aan de kleinste details. Neem de minuscule, 3D-geprinte overdrukunits die op de graafmachines zijn geplaatst. ‘In de hal houden speciale meters straks de luchtkwaliteit in de gaten. Als die slecht is, zorgen de overdrukunits ervoor dat de graafmachinisten of chauffeurs veilig hun werk kunnen blijven doen. De lucht in de machines wordt dan afgezogen en de zuurstoftanks leveren verse lucht aan.’

Aan de slag

Hoe gaat het afgraven eigenlijk in z’n werk? ‘We werken met ontgravingsvakken van 10 bij 7,5 meter. Door met kleine ontgravingsvakken te werken houden we de risico’s beperkt voor de omgeving en onze eigen mensen. Daar gaat een machinist van de graafmachine aan de slag. Op een speciaal scherm in zijn cabine kan hij precies zien wat er in het vak in de grond zit. Welk type grond gaat hij aantreffen en welk type vervuiling? Het vak graaft hij uit tot een vastgestelde diepte. De verontreinigde grond wordt direct overgeheveld in luchtdichte containers. Dat doen we per deelstroom, zodat de vrijkomende materialen al gelijk in de hal worden gescheiden.’

‘Een shovel rijdt de volle containers met verontreinigde grond of andere materialen vervolgens de hal uit. Daar plaatst een overslagkraan ze op een schip en kunnen de containers per schip worden afgevoerd naar de grondverwerker of stortlocatie. Binnen in de hal vult een kiepwagen het afgegraven gat ondertussen weer met schone grond’, legt Marco uit.

En dan is er nog een vierde machine binnen, die grote objecten kan slopen. ‘De graafmachine kan obstakels tegenkomen in de grond: stevige onderdelen van bijvoorbeeld hout of beton. Die moeten we eerst kleiner maken om ze te kunnen verwerken.’

Leren en innoveren

Dura Vermeer werkt straks in een aantal halfasen. De hal wordt daarvoor steeds een stuk verplaatst, totdat alle saneringsvakken zijn ontgraven. Die verplaatsing van de hal is een klus op zich, weet Endert. ‘Er zijn speciale, onbemande voertuigen voor nodig die je op afstand kunt besturen. We rijden ze op de juiste plek de hal binnen. Daarna kunnen ze de hal optillen en verplaatsen.’ Het op deze manier verplaatsen is innovatief. Het idee is gebaseerd op het inrijden van bruggen of het verplaatsen van grote objecten zoals in de petrochemische industrie.

‘Na elke fase evalueren we hoe het is gegaan. Ik verwacht dat de sanering daardoor ook steeds een beetje beter en sneller gaat: we leren en innoveren al tijdens het werk’, besluit Endert. ‘De kennis over hoe we deze sanering aanpakken kunnen we uiteindelijk ook weer delen’.